Czego młodzi oczekują od Kościoła?

2023.05.05

Fundacja Republikańska

Z badań CBOS wynika, że wśród młodych Polaków następuje wyraźny spadek wiary i praktyk religijnych. W kategorii wiekowej 18-24 lata odsetek wierzących spadł z 93 proc. w 1992 r. do 71 proc. w 2021 r., a liczba niewierzących wzrosła z niecałych 7 proc. do 28,6 proc. Jeszcze większa zmiana nastąpiła w obszarze deklaracji udziału w praktykach religijnych. W tej grupie wiekowej regularne praktyki religijne tzn. udział we mszy świętej lub nabożeństwie co najmniej raz w tygodniu w 1992 r. deklarowało 69 proc. ankietowanych, podczas gdy w 2021 r. zaledwie 23 proc. Brak jakichkolwiek praktyk religijnych wzrósł w tym czasie z 7,9 proc. do 36 proc. Dane wskazują także na spadającą liczbę uczniów szkół podstawowych i średnich uczęszczających na katechezę. W 2010 r. było to 90 proc., a obecnie to ok. 70 proc. młodzieży szkolnej. Sytuacja najgorzej wygląda w Warszawie, gdzie na katechezę uczęszcza niecałe 31 proc uczniów. Wyniki badań świadczą o całkowitej zmianie struktury wiary wśród młodych oraz postępującym braku zainteresowania życiem religijnym. Potwierdzają także często powtarzane tezy polityków i publicystów o kryzysie w Kościele Katolickim oraz potrzebie gruntownych zmian.

Świadectwo życia

“Wiara właściwie przeżywana staje się widoczna poprzez świadectwo” – papież Jan Paweł II w homilii wygłoszonej w dniu 7 czerwca 1997 r. w Bydgoszczy podczas VI pielgrzymki do Polski. 

Na każdym poziomie życia społecznego można dostrzec niewystarczające przełożenie wiary na życie codzienne – zarówno wśród wiernych świeckich, jak i duchowych. Tym co najbardziej zniechęca młodych ludzi do bycia aktywnym członkiem wspólnoty kościoła jest brak autentyczności. Najwyraźniejszy tego rodzaju dysonans uwidacznia się w rodzinie. Dzieci podczas dojrzewania chłoną atmosferę swojego domu, ucząc się przez przykład i naśladowanie osób, z którymi przebywają. Matka i ojciec są pierwszymi i najważniejszymi wychowawcami, od których przyjmowane są postawy oraz zachowania. Jeżeli rodzice dadzą swoim dzieciom przykład życia, w którym wiara i życie we wspólnocie Kościoła stanowi istotny element codziennego funkcjonowania, a nauki Chrystusa konsekwentnie przechodzą w czyn np. poprzez zdolność do bezinteresownej pomocy czy miłość i szacunek to istnieje duże prawdopodobieństwo, że przejmą one ten model postępowania i przekażą go kolejnym pokoleniom. Natomiast brak spójności między życiem codziennym a duchowym może zburzyć ich dopiero kształtujący się system wartości. W głowie młodego człowieka może pojawić się pytanie – skoro rodzicom wolno nie przestrzegać reguł to dlaczego ono musi się do nich stosować? 

To wyzwanie nie leży tylko w kwestii rodziny, pełniącej główną rolę w przekazywaniu wzorców katolickich, ale i duchownych. Widok księdza dzielącego się posiłkiem z potrzebującym oraz żyjącego skromnie zbuduje powszechne zaufanie i stworzy spójny wizerunek duchowieństwa. Obecnie Kościół jest postrzegany przez opinię publiczną jako instytucja niepotrafiąca zastosować własnych norm do swojego postępowania. Materializm, nie obyczajowość i hipokryzja to tylko część zarzutów wobec duchowieństwa. Kłócą się one ze wszystkimi kluczowymi dogmatami naszej wiary, tym samym osłabiając autorytet i wiarygodność Kościoła. Świadectwo życia zgodnego z prawdami wiary jest najlepszą formą promocji religii katolickiej, zwiększającą zaangażowanie młodych ludzi w życie religijne. Do tego trzeba ciężkiej pracy i konsekwentnych działań zarówno ze strony środowiska rodzinnego, jak i duchownego. Kościół powinien jak najszybciej przeprowadzić szczery przegląd swojej działalności i z pokorą przyjąć wezwanie wiernych do oczyszczenia się. Bez podjęcia koniecznych zmian zjawisko laicyzacji wśród młodzieży będzie dalej postępować. Na szczery rachunek sumienia jeszcze nie jest za późno.

Dialog

Kościół ma duże trudności z komunikacją i sposobem przekazywania wartości. Od lat stawia duży nacisk na głoszenie katechezy, tym samym zapominając o istocie ewangelizacji. Nadto skupia się na przekazywaniu nauk moralnych zamiast na nauczaniu o Jezusie. W pierwszej kolejności powinien głosić Dobrą Nowinę i zachęcać do poznawania Boga. Katecheza to kolejny krok, który należy kierować do osób już wierzących, aby rozważane Słowo Boże aktualizowało się w ich codziennym życiu. Wobec promowanego obecnie przez mainstream autonomicznego stylu życia, Kościół powinien promować idee wspierającej się wspólnoty wiernych, w której znajduje się miejsce dla młodzieży. Rywalizacja na jednym polu z indywidualizmem, który pod względem materialnym oferuje więcej jest trudna, jednak konieczna by zainspirować młodzież do rozwijania sfery duchowej. Należy dowieść, że czas spędzony w Kościele nie jest czasem straconym, a relacja z Bogiem ubogaca nasze życie.

Przeszkodę stanowi również język duchowieństwa, który jest niezrozumiały, hermetyczny i ma charakter dyscyplinujący. Księża uważają, że młodzi ludzie powinni ich słuchać ze względu na stojący za nimi urząd kapłański. Jest to bezowocne, ponieważ dzisiejszy świat nie potrzebuje już nauczycieli, którzy z poczuciem wyższości mówią nam co robić i w jaki sposób myśleć. Rozwiązaniem musi być całkowita zmiana podejścia księży i członków wspólnoty do spraw młodzieży. Z retoryki moralizatorskiej (nakazów i zakazów) należy przestawić się na otwarty dialog, akceptację i wsłuchiwanie się w głos młodych. Zrozumienie jest właściwą drogą do przywrócenia autorytetu Kościoła. Tym sposobem młodzi dostrzegą, że jest to miejsce duchowego wsparcia, a nie przestrzeń pełna pozorów i fikcji.

Podsumowanie

W młodym pokoleniu widać wrażliwość na cudzą krzywdę oraz naturalną potrzebę czynienia dobra. Odrzucają wadliwe praktyki duchowieństwa oraz całej wspólnoty, a nie religii jako systemu wartości. Należy pokazać, że wiele współczesnych ideałów, które wyznają pokrywa się z nauczaniem Kościoła. Zmiany pozwolą dotrzeć do młodych ludzi, którzy jako grupa budująca swój światopogląd i system wartości wymaga szczególnej uwagi, także tej duszpasterskiej. Odbudowanie autorytetu i zaufania są konieczne, aby odzyskać młodych. Ich zatrzymanie lub ponowne włączenie do wspólnoty jest jednym z najważniejszych wyzwań jakie stoją przed wszystkimi wierzącymi.

Bibliografia:

• Młodzi Polacy w badaniach CBOS 1989-2021, “Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa”, Nr 144/2021.
• “Jak Kościół Katolicki w Polsce może odpowiedzieć na odchodzenie młodych? Raport o duszpasterstwie młodzieży w Polskim Kościele”, Kongres Katoliczek i Katolików, 2022.

Autor: Piotr Kempisty

Powyższy tekst prezentuje opinię Autora. NIW-CRSO nie jest odpowiedzialny za sposób wykorzystania zawartych w nim informacji.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności-Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033.