Repatriacja lekarstwem na demografię
Wprowadzenie bezterminowej ważności Karty Polaka, skrócenie czasu oczekiwania na obywatelstwo polskie dla osób z Kartą Polaka, likwidacja Ustawy o Repatriacji oraz potrzeba zredefiniowania celów i środków polskiej polityki imigracyjnej, to główne wnioski wynikające z raportu przygotowanego przez Fundację Republikańską, pt. Polacy na wschodzie a polityka imigracyjna RP. Diagnoza i propozycje zmian.
Polityka repatriacyjna jest ciągle niedocenionym instrumentem obrony przed negatywnymi skutkami masowej emigracji i spadku liczby urodzeń. Alarmująca prognoza demograficzna dla Polski skłoniła ekspertów Fundacji do poszukiwań najszybszych i najłatwiejszych sposobów poprawy sytuacji. W ich opinii usprawnienie procedur repatriacyjnych przysłuży się osiedlaniu się nad Wisłą osób polskiego pochodzenia, które pozytywnie wpłyną na bilans demograficzny kraju.
Karta Polaka dla każdego Polaka
W opinii ekspertów Fundacji Karta Polaka jest udanym i potrzebnym rozwiązaniem ustawowym. Od początku wejścia w życie Ustawa o Karcie Polaka cieszy się dużym zainteresowaniem, które rośnie z roku na rok. Liczba Kart Polaka wydanych do końca 2013 roku wyniosła prawie 120 tysięcy. Ponadto z przeprowadzonych analiz wynika, że cudzoziemcy polskiego pochodzenia są zadowoleni z procedury przyznawania Karty Polaka, czasu jej trwania i stosunku urzędników. Odsetek decyzji odmownych pozostaje na niskim poziomie (od 3% do 7% wniosków złożonych w latach 2011-2013). Aby Karta Polaka stała się skuteczniejszym narzędziem polskiej polityki imigracyjnej, trzeba zadbać o łatwość osiedlania się w Polsce osób posiadających Kartę.
Nie ma potrzeby kolejnej weryfikacji
Karta Polaka jest ważna przez 10 lat od daty jej przyznania lub do momentu, gdy jej posiadacz uzyska obywatelstwo polskie lub osiedli się na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Przedłużenie ważności Karty na kolejne dziesięć lat nastąpić może nie później niż na trzy miesiące przed upływem jej ważności. Zdaniem Fundacji bezterminowa ważność Karty Polaka istotnie poprawiałaby przewidywalność sytuacji prawnej zainteresowanych, wiązała ich z Polską i likwidowała zbędne obciążenia administracyjne.
Pozytywne zmiany następują
Do maja 2014 roku osoba polskiego pochodzenia, chcąca się osiedlić w Polsce, potrzebowała karty stałego pobytu. Po jej otrzymaniu traciła jednak możliwość uzyskania Karty Polaka, która ułatwiała jedynie uzyskanie wizy długoterminowej. Obecnie posiadacz Karty Polaka może osiedlić się na stałe, musi jednak dodatkowo ubiegać się o zezwolenie na pobyt stały. W przypadku ubiegania się o zezwolenie na pobyt stały na podstawie Karty Polaka, osoba zainteresowana powinna złożyć wniosek, dokonać stosownej opłaty, przedstawić Kartę Polaka i czekać na rozpatrzenie wniosku o zezwolenie na pobyt stały (procedura ta trwa czasem i kilka miesięcy). To nowe rozwiązanie wydaje się bardzo obiecujące, jeśli chodzi o ułatwienie posiadaczom Karty Polaka osiedlania się w Polsce. Trudno jeszcze ocenić praktykę administracyjną lub wskazać ewentualne obszary poprawy ze względu na krótki czas od implementacji.
Rok wystarczy
Karta Polaka nie daje żadnych przywilejów w zakresie nabywania obywatelstwa. Dopiero w przypadku uzyskania w Polsce zezwolenia na pobyt stały na podstawie Karty Polaka i przebywania na terytorium RP nieprzerwanie przez co najmniej trzy lata, uprawniony może złożyć wniosek o uznanie za obywatela polskiego. Warunkiem jest udokumentowana znajomość języka polskiego. W marcu 2014 roku ówczesny Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski stwierdził, że ministerstwo pracuje nad skróceniem tego okresu do dwóch lat. Fundacja uważa, że należy przyspieszyć te prace ministerialne a wymagany czas zamieszkania skrócić do roku
Ustawa o repatriacji do likwidacji
Jedynie 5 tysięcy osób osiedliło się w Polsce na podstawie Ustawy o repatriacji od jej wejścia w życie w 2001 roku. To kilkakrotnie mniej niż przewidywano w trakcie prac legislacyjnych (zakładano wtedy 20-30 tysięcy) oraz niemal nieistotna liczba wobec potrzeb demograficznych Polski. W przeciwieństwie do Ustawy o Karcie Polaka, Ustawa o repatriacji nie funkcjonuje należycie w żadnym aspekcie. W opinii ekspertów Fundacji należy w sprawny sposób zakończyć funkcjonowanie tego rozwiązania, a do tego czasu zapewnić możliwości osiedlenia się w Polsce osobom, które już rozpoczęły procedurę repatriacyjną, ale oczekują na spełnienie warunków osiedlenia, czyli najczęściej znalezienie mieszkania. Takich osób jest około 2800 i na ich potrzeby należałoby przez kilka lat przeznaczyć większe środki z budżetu oraz udrożnić procedurę pozyskiwania mieszkań.
Redefinicja celów polityki repatriacyjnej wymagana
Fundacja Republikańska uważa, że w oparciu o dotychczasowe doświadczenia należy w bardziej kompleksowy sposób zdefiniować cele i środki polskiej polityki imigracyjnej, zaczynając od Polaków ze Wschodu. Oprócz dyskutowanych wyżej rozwiązań legislacyjnych potrzebne jest określenie i zbudowanie systemu wsparcia dla imigrantów, w szczególności w zakresie poradnictwa, kursów językowych i stypendiów na kształcenie w Polsce.
Szczegóły raportu dostępne są pod tym linkiem
