Innowacje w zarządzaniu logistycznym
Sprawna logistyka i efektywny łańcuch dostaw coraz częściej decydują o przewadze konkurencyjnej przedsiębiorstwa. Obecnie nie wystarcza już dobry i mocno promowany produkt o najlepszych cechach i atrakcyjnej cenie. Niskie marże, konsolidacja i globalizacja rynku stają się poważnym wyzwaniem dla wielu przedsiębiorstw także na polskim rynku.
Sprzedaż wymaga efektywnej logistyki, czyli sprawnej organizacji dostaw produktów przy jak najmniejszych kosztach i odpowiednio wysokim poziomie obsługi klienta. Sprawność logistyki w dużej mierze zależy od efektywnego wykorzystania nowoczesnych systemów i technologii wymiany informacji.
Klucze do przewagi
Krótki przegląd najbardziej rozpowszechnionych w logistyce systemów rozpocznijmy od standaryzacji, która jest jednym z kluczowych czynników integracji łańcucha dostaw. Pozostałe to: unifikacja rozwiązań, sposób wykorzystania informacji, właściwa strategia działania, wybór koncepcji zarządzania oraz przyjęte rozwiązania organizacyjne i techniczne.
Standaryzacja jest pojęciem oznaczającym ustalenie standardów – wprowadzenie jednolitych norm, zwłaszcza w przemyśle, ujednolicenie produkcji, normalizację[1]. Standaryzować znaczy tyle, co ustalać standard określonych wyrobów; ujednolicać, normalizować[2]:
Dzięki standardom możliwe jest maksymalne wykorzystanie efektów integracji łańcucha dostaw, takich jak[3]:
- szybki i powszechny dostęp do informacji,
- lepsza i szybsza komunikacja pomiędzy partnerami handlowymi,
- szybszy przepływ produktów do klienta,
- szybsza realizacja zamówienia,
- lepsza możliwość prognozowania,
- redukcja zapasów,
- redukcja kosztów operacyjnych.
Są to czynniki pozwalające uzyskać przewagę konkurencyjną, która ma wymiar strategiczny. Konkurent nie stosujący standardów musi podejmować dodatkowe działania i angażować dodatkowe zasoby, powiększając koszty działalności. Przewaga konkurencyjna budowana w oparciu o standardy jest trwalsza, łatwiej ją osiągnąć i utrzymać.
Powszechnym rozwiązaniem spełniającym potrzeby łańcuchów dostaw w każdym możliwym wymiarze jest system GS1(Global System One). To światowy system identyfikacji i komunikacji dla produktów, usług i lokalizacji korzystający ze standardów akceptowalnych w handlu międzynarodowym. W sferze praktycznej GS1 jest zbiorem międzynarodowych standardów ułatwiających efektywne zarządzanie globalnymi łańcuchami dostaw poprzez unikalną identyfikację produktów, przesyłek transportowych, zasobów, lokalizacji i usług[4]. Globalne standardy elektronicznej wymiany danych umożliwiają szybką, efektywną, dokładną i automatyczną elektroniczną transmisję uzgodnionych danych biznesowych pomiędzy partnerami handlowymi.
Do innowacyjnych technologii wspierających zarządzanie łańcuchem dostaw zaliczyć należy[5]:
- identyfikację i gromadzenie danych w oparciu o kody kreskowe,
- elektroniczną wymianę danych (EDI),
- identyfikację w oparciu o fale radiowe (EPC/RFID).
Kody kreskowe to określona kombinacja wielu białych i czarnych kresek o zróżnicowanej szerokości, odzwierciedlająca w usystematyzowany sposób ciąg określonych znaków numerycznych, alfanumerycznych i specjalnych umożliwiających automatyczny odczyt. Każdy system kodów kreskowych składa się z urządzeń do znakowania kodem kreskowym, czytników kodu oraz oprogramowania służącego do sterowania urządzeniami, a także zbierania i analizy informacji[6]. Zastosowanie kodów kreskowych pozwala przede wszystkim na wzrost szybkości wprowadzania danych do systemu komputerowego oraz eliminację błędów[7].
Elektroniczna wymiana dokumentacji (EDI – Electronic Data Intercharge) to technika bezpapierowej wymiany standardowo sformatowanych dokumentów między systemami informatycznymi partnerów handlowych za pomocą poczty elektronicznej. Za pomocą EDI następuje automatyczna wymiana informacji dotyczących zamówień, wysyłki towarów, przyjęć do magazynów, fakturowania. Technika EDI opiera się na przesyłaniu danych przekształconych do postaci standardowych komunikatów[8] poprzez elektroniczne nośniki informacji pomiędzy systemami komputerowymi partnerów handlowych. EDI umożliwia szybką i bezbłędną wymianę dużych ilości informacji[9].
Przyjrzyjmy się, jak to działa w praktyce. Każdy jednostkowy zakup dokonywany przez klienta w punkcie sprzedaży zostaje odnotowany w systemie informatycznym placówki handlowej. Dzięki integracji całego łańcucha informacja ta jednocześnie dociera do dystrybutora i producenta. Zintegrowany system informatyczny łączący wszystkich partnerów automatycznie przelicza zapas produktu na półce sklepowej i w całym łańcuchu. Na podstawie analizy sprzedaży uruchamia procedurę zamówień do dystrybutora i producenta oraz dystrybucję produktu z linii produkcyjnej do centrum dystrybucji i na półkę sklepową. Wymiana informacji handlowych odbywa się drogą elektroniczną. Tą samą drogą realizowane są wzajemne rozliczenia i płatności. Ponadto informacje pochodzące z punktów sprzedaży oraz od producenta umożliwiają synchronizację produkcji z rzeczywistym zapotrzebowaniem na produkt, a także obserwację trendów i prognozowanie przyszłego popytu, wspólne prowadzenie promocji, obserwację cyklu życia produktu na rynku i jego modernizację, podejmowanie decyzji o jego wycofaniu z rynku i zastąpieniu nowym produktem[10].
System automatycznej identyfikacji radiowej, nazywany systemem RFID, wymaga pewnej liczby powiązanych ze sobą komponentów. Ogólnie rzecz biorąc, system RFID musi zawierać komplet tagów, zwanych niekiedy transponderami lub znacznikami, jedną lub kilka anten i czytnik. Tagi są urządzeniami mocowanymi do produktów po to, aby RFID mógł je wyśledzić (zidentyfikować). Tagi mogą zostać rozmieszczone bezpośrednio na pojedynczych przedmiotach – tak jak ma to miejsce w przypadku dóbr konsumenckich – lub na kontenerach transportowych bądź paletach. Tagi występują w różnych rozmiarach i kształtach. Dokonując ich klasyfikacji, należy wziąć pod uwagę takie czynniki, jak źródło zasilania, częstotliwość odbieranych i wysyłanych fal radiowych, możliwości zapisu, komponenty składowe, sposób wytwarzania i koszt tagów[11].
Do głównych zalet technologii RFID w logistyce i transporcie można zaliczyć automatyzację procesów i skracanie czasu ich trwania, co przyczynia się do obniżenia kosztów obsługi, np. poprzez redukcję lub eliminację kolejek pojazdów[12].
Wprowadzenie technologii identyfikacji radiowej daje możliwość odczytu tagu w trudnych środowiskach, gdzie występuje duże zapylenie, zabrudzenie czy oszronienie i gdzie technologia kodów kreskowych zupełnie się nie sprawdza. Istotna jest również możliwość wielokrotnego zapisywania i dopisywania informacji do nośnika danych, a także duża trwałość i odporność tagów przeznaczonych do montażu na zewnątrz[13].
Podsumowując – konieczność standaryzacji wynika głównie z potrzeby komunikacji i na komunikacji się opiera. Wspólna troska o efektywność i bezpieczeństwo zapobiegają wdrażaniu standardów złej jakości. Standardy identyfikacyjne i komunikacyjne zapewniają skodyfikowaną bazę dla przekazywania informacji. Dzięki temu pomagają usprawnić transakcje, ułatwiają koordynację i zapewniają efektywne wykorzystanie zasobów w obrębie łańcucha dostaw. Przestrzeganie ustalonych norm i standardów ułatwia przekazywanie informacji na temat produktów i procesów produkcyjnych oraz pomaga w koordynacji działań, szczególnie gdy wymagają one współpracy z oddalonymi dostawcami.
Przykład wykorzystania innowacji w zarządzaniu logistycznym[14]
Zobaczmy teraz, jak wykorzystywane są innowacje na przykładzie sieci hurtowni spożywczych. To polska firma zajmująca się hurtową dystrybucją produktów żywnościowych oraz wsparciem marketingowym dla niezależnych polskich przedsiębiorców prowadzących działalność detaliczną. Działalność firmy koncentruje się na obszarze Polski. Wspierane przez firmę sieci franczyzowe i partnerskie zrzeszają blisko 15 tysięcy niezależnych sklepów. Połączenie handlu hurtowego i detalicznego daje firmie skalę niezbędną do wspierania niezależnych przedsiębiorców handlu detalicznego w Polsce.
Stosując wiele formatów dystrybucji, firma koncentruje swoją działalność na hurtowej dystrybucji towarów do klientów ze wszystkich istotnych segmentów tradycyjnego rynku hurtowego, w szczególności do tradycyjnych sklepów detalicznych (małe supermarkety i sklepy spożywcze), sklepów convenience (małe sklepy handlujące głównie towarami na potrzeby bieżące), segmentu stacji benzynowych oraz sieci restauracji, hoteli i kawiarni.
W warunkach postępującej konsolidacji na rynku dystrybucji artykułów żywnościowych w Polsce, strategia firmy oparta została na efektywnym zarządzaniu logistycznym, między innymi poprzez zastosowanie wielu innowacji w tym obszarze.
Firma opracowała i wdrożyła nowoczesny system logistyczny, pozwalający na racjonalne używanie środków transportu. Grupa na bieżąco monitoruje trasy przejazdów oraz wyznacza trasy w sposób jak najbardziej efektywny. Towar jest przewożony jednocześnie do kilku miejsc docelowych, co pozwala jak najlepiej wykorzystywać powierzchnię załadunkową samochodów ciężarowych. Do przewozu towarów zatrudniane są również zewnętrzne firmy transportowe, które z racji skali swojej działalności są w stanie optymalizować kursy. Dzięki temu samochód ciężarowy wysłany do miejsca docelowego nie pokonuje drogi powrotnej z zupełnie pustą powierzchnią załadunkową. Podczas powrotu realizowane są zamówienia od innych przedsiębiorców.
W kontaktach z producentami i dostawcami firma wykorzystuje nowoczesną platformę internetową EDINET służącą do elektronicznej wymiany danych. Zapewnia ona:
- szybki i pewny kanał komunikacyjny z firmą,
- efektywną komunikację dzięki pełnej wymianie elektronicznych dokumentów i informacji handlowych,
- poprawę planowania logistycznego i produkcyjnego poprzez sumowanie zamówień (wartościowo i ilościowo),
- redukcję liczby pomyłek podczas realizacji zamówień,
- wymianę aktualnych informacji handlowych (stany magazynowe, płatności itp.),
- dostęp do analiz i raportów powiązanych z wymianą handlową,
- możliwość 100-procentowej integracji z systemem dystrybucji całej firmy,
- przesyłanie faktur w formie elektronicznej,
- dostosowanie do formatów preferowanych przez partnerów.
Firma dostarcza do obsługiwanych przez siebie sieci detalicznych zintegrowane środowisko, na które składają się: oprogramowanie dla sklepów (obsługa sprzedaży i zaplecza logistycznego sklepów), oprogramowanie dla systemów centralnych, rozwiązania do obsługi wszelkich transakcji elektronicznych – od płatności kartami płatniczymi i płatności mobilnych po obsługę systemu lojalnościowego.
Podsumowanie
Globalizacja gospodarki oraz znoszenie barier handlowych, politycznych i ekonomicznych powodują konieczność szybkich i efektywnych działań dostosowujących firmy do nowych warunków. Logistyka, jeden z podstawowych czynników konkurencyjności przedsiębiorstw, jest szczególnie podatna na wszelkiego typu nowe idee i koncepcje. Pojawiają się w niej regularnie zarówno innowacje techniczne, jak też technologiczne i organizacyjne. Obejmują one niemal wszystkie sfery działalności logistycznej, począwszy od środków transportu i wyposażenia manipulacyjnego, poprzez organizację i sterowanie przepływem materiałów, aż do rozwoju struktur systemów realizujących procesy logistyczne i transportowe oraz rozwoju tak zwanych zasad biznesowych, warunkujących zdrową konkurencję i współpracę.
Standaryzacja, system GS1, elektroniczna wymiana danych, kody kreskowe, technologie EPC/RFID i technologie mobilne tworzą nową jakość i nowe możliwości w zarządzaniu łańcuchem dostaw. Narzędzia e-logistyki, czyli techniki i technologie informatyczne, stały się realnym środkiem poprawy planowania i alokacji przepływu ładunków, zwiększania przepustowości i poziomu wykorzystania infrastruktury logistycznej (np. w portach i centrach logistycznych), zmniejszania kosztów działalności logistycznej czy wreszcie (a może nade wszystko) zwiększanie zadowolenia klienta. Są to wymierne korzyści, co potwierdza zaprezentowany przykład sieci hurtowni spożywczych.
Bibliografia
Abt S., Zarządzenie logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1998.
Ashton K., That “Internet of Things” Thing. In the real world, things matter more than ideas, „RFID Journal”, 22.06.2009.
Długosz J., Nowoczesne technologie w logistyce, PWE, Warszawa 2009.
Fechner I., ECR – przedsiębiorstwa przed wielką szansą, „Rynek Chemiczny” nr 4/2000.
Fechner I., Zarządzanie łańcuchem dostaw, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2007.
Hałas E. (red.), Kody kreskowe i inne globalne standardy w biznesie, Biblioteka Logistyka, Poznań 2012.
Krawczyk S. (red.), Logistyka: teoria i praktyka, Difin, Warszawa 2011.
Materiały wewnętrzne Grupy X.
Puto M., Identyfikacja metodą RFID, „Logistyka” nr 1/2001.
Rutkowski K. (red.), Logistyka dystrybucji, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2005.
Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 2004.
Łukasz Kryśkiewicz – doktor nauk ekonomicznych, adiunkt w Katedrze Ekonomii Biznesu SGH. Autor wielu projektów i publikacji naukowych. Obszary zainteresowań: IoT, sztuczna inteligencja (SI), robotyzacja, Big Data, 5G, kartelizacja, monopole, wpływ konkurencji na rozwój gałęzi gospodarki, sharing economy.
[1] Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 2004.
[2] I. Fechner, Zarządzanie łańcuchem dostaw, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2007, s. 93.
[3] Ibidem, s. 94 -95.
[4] E. Hałas (red.), Kody kreskowe i inne globalne standardy w biznesie, Biblioteka Logistyka, Poznań 2012, s. 23.
[5] Ibidem, s. 10.
[6] S. Krawczyk (red.), Logistyka: teoria i praktyka, Difin, Warszawa 2011, s. 474.
[7] S. Abt, Zarządzenie logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1998, s. 119.
[8] K. Rutkowski (red.), Logistyka dystrybucji, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2005, s. 223.
[9] I. Fechner, ECR – przedsiębiorstwa przed wielką szansą, „Rynek Chemiczny” nr 4/2000 s. 53.
[10] Ibidem, s. 53 – 54.
[11] M. Puto, Identyfikacja metodą RFID, „Logistyka” nr 1/2001, s. 53.
[12] K. Ashton, That “Internet of Things” Thing. In the real world, things matter more than ideas, „RFID Journal”, 22.06.2009.
[13] J. Długosz, Nowoczesne technologie w logistyce, PWE, Warszawa 2009, s. 89 – 90.
[14] Punkt opracowany na podstawie materiałów wewnętrznych Grupy X.
