Stworzeni stowarzyszeni
Lokalne organizacje pozarządowe, w tym stowarzyszenia powoływane i kierowane przez młodych ludzi, najlepiej widzą to, na co zamykają oczy ich starsi sąsiedzi czy miejscowe władze
Organizacje pozarządowe są dobrym narzędziem uwalniania energii młodych ludzi. Co więcej, pełnią funkcję afiliacyjną dla osób z podobnymi poglądami i potrzebami.
Ludzie zakładający takie organizacje stawiają sobie za cel określone rodzaje aktywności społecznej, by zaspokoić konkretne potrzeby ich członków, a także otoczenia, w którym działają.
Stowarzyszenia charakteryzują się tym, że są zakładane dobrowolnie, posiadają samorządność i są trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych[1], zaś fundacje są organizacjami, których istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel. Ponadto fundacja jest zakładem, a więc jest bezosobowa (nie ma członków).
Moim zdaniem stowarzyszenia są nieco bardziej dostępną i powszechną formą działalności młodych ludzi, więc w niniejszym artykule skupię się na tym rodzaju organizacji pozarządowych.
Zręby samoorganizacji
Większa dostępność stowarzyszeń wynika z faktu, że wielu młodych ludzi ma swoje spostrzeżenia i potrzeby, często nie dysponując jednocześnie kapitałem na ich realizację.
Nie bez znaczenia jest także fakt, że przynależąc do danego stowarzyszenia, afiliują się z osobami o podobnych potrzebach i postulatach.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami stowarzyszenia mogą być zakładane przez osoby pełnoletnie i posiadające polskie obywatelstwo. Co istotne, osoby w wieku 16-18 lat mogą także do nich należeć, korzystając z czynnego i biernego prawa wyborczego. Członkostwo osób niepełnoletnich jest regulowane przez statut stowarzyszenia.
Uchwalenie w 1989 r. ustawy Prawo o stowarzyszeniach[2] było zielonym światłem dla zakładania stowarzyszeń. Od tego czasu stały się one nieodzownym elementem polskiego społeczeństwa, dając początki budzenia się świadomości obywatelskiej i kształtowania się zrębów samoorganizacji społecznej.
Istotnym dokumentem regulującym działalność stowarzyszeń jest statut stowarzyszenia. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach przypisuje statutowi szczególną rolę, gdyż reguluje on kwestie dotyczące funkcjonowania stowarzyszenia – cele statutowe i planowane metody ich realizacji. Określa organy stowarzyszenia, tryb ich wyboru oraz rozmieszczenie kompetencji. Statut zawiera także nazwę stowarzyszenia, nie zastrzeżoną dla innych organizacji społecznych, określa także teren jego działania.
Organy nadzorujące określają warunki konieczne do utworzenia i funkcjonowania stowarzyszenia, pilnują także zgodności ich działania ze statutem. Mogą one także niekiedy nadawać statut stowarzyszeniom. Ma to miejsce głównie w przypadku stowarzyszeń wyższej użyteczności.
Stowarzyszenia działają w interesie publicznym. Powstają z inicjatywy osób fizycznych. Inaczej zwane są organizacjami non-profit[3].
Organizacje pozarządowe tworzą tzw. trzeci sektor, będąc dopełnieniem dwóch pierwszych sektorów, tj.:
- administracji publicznej,
- biznesu – formy działań związanych z osiąganiem zysków.
Organizacje pozarządowe są ważnym składnikiem każdego społeczeństwa, ponieważ zajmują się takimi problemami, którymi nie mogą zająć się służby publiczne.
Sposobami pozyskiwania środków finansowych na działalność NGO (ang.: non-governmental organization – organizacja pozarządowa), w tym także stowarzyszeń, są m. in. składki członkowskie, darowizny i inne środki publiczne, w tym dotacje lub zbiórki publiczne.
Organizacje pozarządowe, wywodząc się ze społeczeństwa, w którym działają, bardzo dobrze znają jego potrzeby. Sprawia to, że są na nie bardziej wrażliwe i szybko na nie reagują, często w sposób niekonwencjonalny. Działają najczęściej nieodpłatnie, na zasadzie wolontariatu. Nie ogranicza ich czas. Chętnie wysłuchują problemów zwykłych ludzi. Nawet jeśli same nie są w stanie pomóc, potrafią podpowiedzieć, gdzie należy zwrócić się z daną sprawą.
Praca w nich zmienia mentalność, uczy zasad współpracy i przedsiębiorczości, uwrażliwia na potrzeby innych, budzi odpowiedzialność za osoby słabsze, potrzebujące pomocy. Tworzy społeczeństwo aktywnych obywateli. Społeczeństwo, w którym liczy się dobro ogółu, a nie poszczególnych jednostek.
Główną funkcją związaną z realizacją potrzeb społecznych jest wpływ na rozwój samorządności społecznej poprzez zachęcanie obywateli do udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących ogółu. Ma to znaczenie wychowawcze; wyrabia zainteresowanie i poczucie odpowiedzialności za sprawy publiczne.
Organizacje te swoją działalnością wspierają służby publiczne.
Nawet najsprawniej działająca administracja państwowa nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb społeczeństwa, chodzi m.in. o usługi rehabilitacyjne, opiekę nad ludźmi chorymi, samotnymi, bezdomnymi. Organizacje pozarządowe, w tym stowarzyszenia, dają często możliwość skorzystania z coraz bardziej specjalistycznych form pomocy.
Władze jednostek samorządu terytorialnego widzą wkład stowarzyszeń lokalnych w budowanie społeczeństwa obywatelskiego, doceniają potrzebę ich funkcjonowania, niekiedy wspierają finansowo, a nawet zapraszają do współpracy. Korzystają z pomocy w propagowaniu, a nawet przeprowadzeniu niektórych przedsięwzięć.
Nie bez znaczenia jest także ich udział w lokalnym procesie legislacyjnym – podejmowaniu uchwał przez rady gminy lub organizowaniu i przeprowadzaniu rozpoznania preferencji społecznych.
Działalność członków stowarzyszeń, ich zapał, bezinteresowność, chęć niesienia pomocy innym mogą stać się zachętą dla innych do działania na rzecz lokalnej społeczności. Szczególnie chętnie pozyskiwanymi członkami stowarzyszeń są ludzie młodzi, otwarci na różne wyzwania i nie zrażający się przeciwnościami, mający wiele dobrych pomysłów. Mogą łatwo i szybko docierać tam, gdzie są naprawdę potrzebni i stosować niekonwencjonalne rozwiązania.
Dla ludzi młodych działalność w stowarzyszeniach może być pożyteczną formą spędzania wolnego czasu, czasu spędzonego wśród osób o podobnych zainteresowaniach i pasjach. Uczy potrzebnych w dorosłym życiu zasad współpracy, rozwija przedsiębiorczość, odpowiedzialność za osoby słabsze. Uwrażliwia. Daje poczucie wartości, wzbogaca o nowe.
Lepszy Sulejówek, lepsza i Wesoła
Przykładem stowarzyszenia założonego przez ludzi młodych, działającego przekrojowo w wielu różnych sferach aktywności społecznej, jest istniejące w Sulejówku od 2015 r. Stowarzyszenie Lepszy Sulejówek.
Powstało ono z inicjatywy osób wywodzących się m.in. z Młodzieżowej Rady Miasta Sulejówek, którzy po przekroczeniu dopuszczalnego progu wiekowego nie mogli dłużej działać w tej instytucji. Było też odpowiedzią na potrzeby innych młodych ludzi, którzy chcieli rozwijać Sulejówek.
Ważnym dla członków Stowarzyszenia jest propagowanie postaw patriotycznych, podtrzymywanie tradycji narodowej i pielęgnowanie polskości.
Świadczą o tym takie inicjatywy, jak upamiętnienie w przestrzeni publicznej żołnierzy wyklętych[4], ufundowanie tablicy ku czci twórców, obrońców i krzewicieli konstytucji 3 maja 1791 r. [5] czy wniosek do Rady Miasta o dokonanie niezwłocznej dekomunizacji nazw ulic w Sulejówku.
Członkowie SLS chcą uświadomić mieszkańcom potrzebę wpływania na swoje losy, współdecydowania o inwestycjach i wydawaniu pieniędzy przez miasto. Sprzyjać temu miałoby utworzenie budżetu partycypacyjnego. Z taką inicjatywą stowarzyszenie wystąpiło po raz pierwszy w 2016 r. Nie spotkało się to z aprobatą władz, które dopiero w 2021 r. przychyliły się do tego postulatu[6][7]. Co więcej, w projekcie uchwały burmistrz zaproponował kwotę zdecydowanie wyższą niż proponowana przez stowarzyszenie.
SLS działa na rzecz ochrony środowiska, co miało np. wyraz w sprzeciwie wobec niekorzystnego dla miasta wariantu Wschodniej Obwodnicy Warszawy[8]. Doprowadziłby on skażenia ujęć wody pitnej w mieście, spowodował zwiększenie hałasu i ilości spalin. W 2021 r. Stowarzyszenie wystąpiło do burmistrza z petycją w sprawie zakupu drona antysmogowego i zapewnienia jego obsługi. Doprowadzić miałoby to do wyodrębnienia i upominania tych, którzy emitują do atmosfery zanieczyszczenia .
Członkowie SLS są pomysłodawcami sprzątania terenów zielonych miasta, a także inicjatorami zaostrzenie kar za zaśmiecanie miejsc publicznych.
Działalność stowarzyszenia koncentruje się również na działaniach charytatywnych, takich jak zbiórki pieniężne na leczenie chorych dzieci, przygotowywanie paczek żywnościowych dla potrzebujących mieszkańców, utworzenie jadłodzielni[9], mecz charytatywny w piłce nożnej między władzami miasta a społecznikami[10][11], z którego dochód przeznaczono na potrzeby bezdomnych zwierząt z Sulejówka i okolic. Nie bez znaczenia jest także dbałość o poprawę bezpieczeństwa i warunków życia w mieście.
W wielu przedsięwzięciach stowarzyszenia może liczyć na pomoc i wsparcie władz.
Kolejnym ciekawym przykładem jest stowarzyszenie działające na terenie Dzielnicy Wesoła m. st. Warszawy – Stowarzyszenie Sąsiedzi dla Wesołej, pierwotnie funkcjonujące jako Stowarzyszenie Sąsiedzkie Stara Miłosna. Powstało z potrzeb i inicjatywy mieszkańców osiedla Stara Miłosna, znajdującego się na terenie ówczesnego miasta Wesoła.
Najważniejszym celem działania stała się poprawa warunków życia na osiedlu. Mieszkańcom doskwierał brak kanalizacji, instalacji wodociągowej i stacji uzdatniania wody; zmuszeni byli korzystać z wody z własnych odwiertów, której jakość pozostawiała wiele do życzenia. W pewnym momencie pojawiła się szansa, że budujący stację benzynową koncern BP sfinansuje budowę przepustu wodociągowego pod ulicą Trakt Brzeski i możliwa stanie się budowa sieci wodociągowej również w części osiedla. Z niewiadomych przyczyn propozycja władz miasta, aby wykonać dokumentację techniczną tej inwestycji została zablokowana przez radnych. Stowarzyszenie nie poddało się tak łatwo. Z jego inicjatywy powołano Społeczny Komitet Budowy Sieci Wodociągowej na osiedlu Stara Miłosna Zobowiązało się także uzbierać 30 proc. kosztów tej inwestycji, jeśli władze miasta dołożą pozostałe 70 proc.
Stowarzyszenie, organizując liczne turnieje gier zespołowych, koncerty, kiermasze, starało się pozyskać odpowiednie fundusze. Trudno powiedzieć, jak długo by to trwało, gdyby nie dotacje z funduszy Unii Europejskiej, o które zdecydowały się wystąpić władze miasta.
Kolejnym wielkim problemem mieszkańców osiedla, którym postanowiło zająć się Stowarzyszenie był brak utwardzonych i oświetlonych ulic. W niektórych przypadkach konieczny był wykup ziemi od właścicieli działek znajdujących się przy ulicy. Na to wszystko jak zwykle nie było pieniędzy w budżecie miasta. Pierwsze chodniki ułożone były z pełnowartościowych płytek rozbiórkowych, które miasto odkupiło za przysłowiową złotówkę. Czas wykonania ze względów proceduralnych i finansowych przedłużał się. Ulice budowano po kawałku, próbując jednocześnie doprowadzić do nich oświetlenie.
Inną sprawą był brak nazw ulic. Część starych posiadała nazwy historyczne, związane z dawnym życiem dzielnicy. Zupełnie inaczej przedstawiała się sytuacja z nowopowstałymi ulicami. Mieszkańcy osiedla nie mogli nawet się zameldować. Z inicjatywy Stowarzyszenia powstał Bank Nazw Ulic, do którego mieszkańcy mogli zgłaszać swoje propozycje. 17 grudnia 1999 r. Rada Miasta Wesoła nadała nazwy 59 ulicom dzielnicy Stara Miłosna informując, że pozostałe nazwy będą sukcesywnie nadawane. Nastąpiło także przypisanie bloków osiedla do konkretnych ulic, co stworzyło możliwości meldunkowe.
Podkreślmy – oba stowarzyszenia były aktywowane przez młodych ludzi i okazały się wręcz niezbędne dla życia lokalnych społeczności.
Bibliografia:
[1]Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – prawo o stowarzyszeniach, tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 2261
[2] ngo.pl, Fakty o NGO. Liczba NGO w Polsce, w: https://fakty.ngo.pl/fakt/liczba-ngo-w-polsce, dostęp: kwiecień 2022
[3] H. Kryszyńska, „Organizacje społeczne – trzeci sektor, w: http/natura2000.org.pl/e-szkolenia/e11-społeczeństwo-obywatelskie-2/organizacje-społeczne-trzeci-sektor/, dostęp: kwiecień 2022
Autor: Michał Raczkowski
Powyższy tekst prezentuje opinię Autora. NIW-CRSO nie jest odpowiedzialny za sposób wykorzystania zawartych w nim informacji.
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności-Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033.
