Krótki przewodnik po reformie OFE
Dzisiaj wprowadzane będą zmiany w systemie emerytalnym dotyczące OFE, a właściwie przejęcie ponad połowy ich aktywów przez ZUS, a następnie ich umorzenie. Pozwoli to rządowi podreperować oficjalne statystyki dotyczące długu publicznego. Z perspektywy realnego zadłużenia państwa nie zmienia się nic.
1. Umorzenie obligacji
Przez wielu nazywane także „skokiem na kasę”. Jest to najważniejsza zmiana, która w rzeczywistości jest konwersją jednego rodzaju zobowiązań na inne. Motywem jest chęć obniżenia długu publicznego w perspektywie uruchomienia procedur „antyzadłużeniowych” wymaganych w ustawie o finansach publicznych. Poza tym, z punktu widzenia rządu nie zmienia się nic – dług ten nadal istnieje, a pieniądze będzie trzeba wypłacić. Zmienia się natomiast perspektywa ubezpieczonego w OFE. Od teraz większa część jego emerytury będzie pochodzić z ZUS, ponieważ aktywa OFE zostały zmniejszone o ponad połowę. Oznacza to, że stanie się ona jeszcza bardziej uzależniona od państwa, które pokazało, że dla doraźnych korzyści łamie dane zobowiązania
2. Dobrowolność udziału w OFE
Naszym zdaniem wpłynie to także na wysokość aktywów w posiadaniu OFE, ze względu na mechanizm wyboru. Obywatele automatycznie będą przydzieleni do ZUS z opcją wyboru OFE. Z pewnością wiele osób, świadomie lub nie, nie wróci do funduszy. Umożliwi to oczywiście wzrost dochodów ZUS (co jest dla rządu bardzo korzystne), jednak obniży zdolności inwestycyjne OFE. Sam fakt umożliwienia dokonania wyboru jest pozytywny.
3. Okna transferowe
Rząd pozostawia możliwość przeniesienia się z ZUS do OFE i odwrotnie w wybranych terminach. Podobnie jak w punkcie drugim – jest to wolność wyboru, co można uznać za zmianę korzystną.
4. Przesuwanie środków z OFE do ZUS przed emeryturą
W teorii ma zabezpieczyć środki emerytalne przyszłego emeryta na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Jednak przesuwanie tych środków na konto ZUS nie jest konieczne, wystarczające byłoby utworzenie subfunduszy o niższej stopie ryzyka, które tymi środkami można byłoby zasilać. W praktyce przesunięcia będą stanowić kolejne dochody ZUS.
5. Możliwość inwestowania za granicą
Jest to zdecydowanie pozytywna zmiana zwiększająca możliwości funduszy. Szczególnie korzystne ze względu na dywersyfikację portfela inwestycyjnego. Fundusze będą mogły inwestować na rynkach zagranicznych maksymalnie 30% zgromadzonego kapitału (źródło: DGP). Przykładowo, gdy na warszawskiej giełdzie jest bessa, OFE mogą zwiększać stopę zwrotu na rynkach, które aktualnie zwyżkują. Będzie to miało negatywny wpływ na kondycję GPW, jednak może mieć pozytywnie wpłynąć na nasze portfele.
6. Niższe prowizje
Bardzo korzystna zmiana z punktu widzenia oszczędzających – więcej naszych pieniędzy znajdzie się na koncie emerytalnym, mniej „w kieszeni” TFI, dla których jest to niejako podwójny cios. Nie dość, że prowizje będą niższe, to liczba składek wpływających do OFE (wynikająca z punktu 2) prawdopodobnie się zmniejszy.
7. Niższy podatek dla III filaru
Jest to dobry ruch, który może zachęcić Polaków do oszczędzania indywidualnego. Obecnie można odliczyć zgromadzone oszczędności od podstawy opodatkowania, jednak przy ich wypłacie należy zapłacić podatek dochodowy (18 lub 32%). Zmiana ma wprowadzić jedną stawkę – 10% (źródło: PB).
8. Zmiany w strukturze portfela OFE
Zakaz inwestowania w obligacje jest niekorzystny jeśli chodzi o dywersyfikację portfela, a w efekcie zmniejszanie ryzyka. Rząd argumentuje to tym, że fundusze będą osiągały lepsze wyniki. Warunkiem jest jednak w tym wypadku hossa. Niestety w przypadku dekoniunktury z dużym stopniem prawdopodobieństwa można przewidywać ujemne stopy zwrotu. Pozostają obligacje korporacyjne i samorządowe, które jednak nie są tak bezpieczne jak skarbowe. Ponadto 75% kapitału będzie musiało być inwestowane w akcje, co zwiększy to ryzyko portfeli OFE.
9. Różnicowanie opłat
Będzie to narzędzie umożliwiające zachęcenie oszczędzających do długoterminowego pozostania w OFE, coś na kształt promocji dla stałego klienta. Przed reformą TFI miały możliwość obniżania opłat za zarządzanie, jednak niemal wszystkie ustaliły je na identycznym, wysokim poziomie, co zaprzeczyło założeniom polityków o konkurencji między nimi. Rynek OFE okazał się niedoskonały. Pozostaje pytanie na ile sprawdzi się to w praktyce.
10. Zakaz reklamy
Celem tej zmiany jest spowodowanie, by zbyt wielu ludzi nie wróciło z ZUS do OFE. Im mniej się będzie o tym mówić, tym mniej osób będzie pamiętać o istnieniu tej możliwości. Z wolnym rynkiem nie ma to nic wspólnego. Brak prezentacji oferty może jeszcze gorzej wpłynąć na realną konkurencję.
11. Benchmark
Zniesienie wewnętrznego benchmarku, czyli sposobu oceny funduszy polega na porównaniu stóp ich zwrotu. W naszych warunkach działało to tak, że nikt się nie wychylał – nie opłacało się mieć stopy ani wyższej, ani niższej niż średnia. Warto byłoby jednak, gdyby stopy zwrotu z OFE były porównywane ze wszystkimi podmiotami na rynku. Niektóre z nich osiągały nawet 30%.
Nowa ustawa wprowadza szereg zmian, przy czym najważniejszą pozostaje umorzenie zobowiązań. Fundacja Republikańska jest przeciwna temu ruchowi, o czym informowaliśmy już wielokrotnie. Jest to po prostu przywłaszczenie środków obywateli. Gdyby podobną rzecz uczynił inny podmiot niż państwo skończyłoby się to procesem sądowym. Wiele ze zmian, które towarzyszą tej ustawie popieramy, gdyż będzie to korzystne dla oszczędzających. Jednak w rzeczywistości jest to demontaż fundusz, który może obniżyć ich efektywność. Istota problemu OFE nie została ruszona. Uważamy, że przede wszystkim nie istnieje coś takiego jak rynek otwartych funduszy emerytalnych, gdyż nie panuje między nimi rzeczywista konkurencja. Liczba tych podmiotów w Polsce jest niższa niż 20, podczas gdy w krajach mniejszych jest ich nieraz kilkaset. Celem tej reformy nie jest ani bezpieczeństwo emerytur, ani uzdrowienie kwestii OFE. Jest nią wyłącznie obniżenie długu publicznego.
